Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) tarafından her ay düzenli olarak açıklanan üretici–market fiyat değişimleri raporu, Kasım ayına ilişkin verilerin açıklanmasıyla Kırşehir dâhil tüm Türkiye’de üreticiler, tüketiciler ve market zincirlerinin gündemine oturdu. TZOB Genel Merkezi’nde yapılan yazılı açıklama; üretici ile market arasındaki fiyat makasının hangi ürünlerde en fazla açıldığını, girdi maliyetlerinin aylık ve yıllık bazdaki artışını ve fiyat değişimlerinin sebeplerini kapsamlı şekilde ortaya koydu. Yaklaşık 20 yıldır sürdürülen bu çalışma, beş farklı bölgeden sahadan toplanan verilerle hazırlanarak kamuoyuna sunuldu. Raporun açıklanma amacı, 1 Aralık 2025 tarihinde TZOB tarafından “Üreticinin emeğinin karşılığını alıp almadığını ve tüketicinin neden yüksek fiyatlarla karşılaştığını göstermek” şeklinde ifade edildi.
TZOB’un aylık fiyat analiz çalışması, Türkiye’deki tarım ve gıda piyasasının gerçek fotoğrafını ortaya koyması açısından büyük önem taşıyor. Dernek tarafından verilen bilgilere göre bu veriler masa başında değil, doğrudan sahada belgeli olarak tespit ediliyor. Bazı marketlerin kampanya amacıyla düşük standartlı ürünleri düşük fiyatla satmasının ortalama fiyatı yansıtmadığı, bu nedenle TZOB’un verilerinin bölge geneline yayılan sahadan alınmış gerçek fiyatların ortalaması olduğu vurgulandı. Üretici–market fiyat farkının, rekolte değişimleri, depolama maliyetleri, işçilik, nakliye, paketleme ve aracı kârları gibi zincirin tüm aşamalarından etkilendiği ifade edildi. Rapor, özellikle spekülatif fiyat hareketlerinin önüne geçmek ve ilgili kurumları harekete geçirmek amacıyla kamuoyunu doğru bilgilendirmeyi hedefliyor.
Kasım Ayı Üretici–Market Fiyat Farkı
Kasım ayında üretici ile market fiyatları arasındaki fark en fazla mandalinada görüldü.
Mandalinada fiyat farkı %392,86,
Portakalda %206,87,
Ispanakta %203,80,
Maydanozda %191,39,
Havuçta %189,17 olarak ölçüldü.
Ürün bazında fiyat makası ise şu şekilde gerçekleşti:
Mandalina üreticide 6,20 TL, markette 30,56 TL
Portakal üreticide 16,80 TL, markette 51,55 TL
Ispanak üreticide 17,53 TL, markette 53,27 TL
Maydanoz üreticide 5,09 TL, markette 14,82 TL
Havuç üreticide 11 TL, markette 31,81 TL
Bu verilere göre mandalina 4,9 kat, portakal 3,1 kat, ıspanak 3 kat, havuç ve maydanoz ise 2,9 kat fazla fiyata tüketiciye ulaştı.
Market ve Üretici Fiyat Değişimleri
Markette en fazla fiyat artışı:
Pırasa: %149,5
Ispanak: %118,3
Fındık: %71,7
Antep fıstığı: %58,5
Markette en fazla düşüş:
Marul: %55
Portakal: %46,6
Kuru soğan: %43,3
Üreticide en fazla düşüş:
Portakal: %43,1
Mandalina: %38
Karnabahar: %36,5
Kabak: %30,8
Üreticide en fazla artış:
Patates: %34,9
Salatalık: %34,6
Pırasa: %17,2
Kuru incir: %15,8
Fiyat Değişimlerinin Nedenleri
Raporda fiyat değişimlerine yol açan temel nedenler de ayrıntılı şekilde analiz edildi:
-
Adana’daki elçi gruplarının 10 günlük grevi, erkenci mandalina hasadını aksattı.
-
Rusya’nın alternatif ülkelere yönelmesi, ihracatın düşmesine ve iç piyasada arz fazlasına neden oldu.
-
Mandalinada bu yıl var yılı olması arzı artırdı, fiyatlar düştü.
-
Karnabahar ve kabakta arz fazlalığı fiyatları aşağı çekti.
-
Patates ve soğan depolandığı için depo ve işçilik maliyetleri fiyatlara yansıdı.
-
Arz düşüşü nedeniyle pırasa ve salatalıkta fiyat yükseldi.
-
Kuru incirde talep hızlanınca fiyatlar arttı.
Girdi Fiyatları Yükselişini Sürdürüyor
Gübre fiyatları aylık bazda %0,3 ile %5,6 arasında arttı; yıllık artış %45 ile %65 arasında değişti.
Yem fiyatları yıllık bazda süt yeminde %28, besi yeminde %29,8 arttı.
Tarım ilacı fiyatları yıl bazında %13,6, elektrik fiyatları %12,8 yükseldi.
Mazot fiyatları aylık %2,9, yıllık %29,9 arttı.
TZOB, bu raporun hem üretici gelirlerinin korunması hem de tüketicinin doğru bilgilendirilmesi adına büyük önem taşıdığını vurgulayarak, gıda piyasasında şeffaflık ve denetimin artırılmasını önerdi.
