Azerbaycan resim sanatı, zengin ve köklü bir tarihe sahiptir. Bu sanat, halkımızın yaşam tarzını, kültürel değerlerini ve estetik zevkini yansıtarak farklı dönemlerde gelişim göstərmiştir.
Azerbaycan halılarından, minyatürlerinden, taş üzerindeki motif ve tasvirlerden modern plastik sanat örneklerine kadar geniş bir yaratıcı yelpazeye sahiptir.
Resim geleneğimiz Orta Çağ’da gelişmiş, özellikle İslam kültürünün etkisiyle daha da zenginleşmiştir. Nesiller boyunca halk ressamları milli motifleri ve tarihimizi eserlerine yansıtmışlardır. Sovyet döneminde ise Azerbaycan resim sanatı yeni bir evreye girmiş, sanat eğitimi ve profesyonellik seviyesi yükselmiştir.
Bu gelişimde kadın ressamların rolü de büyük olmuştur. Önceki dönemlerde kadınların sanata yönelmesi toplumsal ve kültürel engellerle karşılaşsa da, onların sanata olan sevgisi ve yeteneği bu engelleri aşmalarını sağlamıştır. 20. yüzyılın başlarından itibaren kadınlar sanat eğitimi almaya başlamış, sanat okullarında ve enstitülerde öğrenim görerek Azerbaycan resim sanatına kendi katkılarını sunmuşlardır.
Kadın ressamlar yalnızca portre ve plastik sanatlarda değil, aynı zamanda tiyatro dekoru, afiş sanatı, anıtsal resim ve uygulamalı sanat alanlarında da başarılar kazanmışlardır. Eserlerinde milli gelenekleri modernlikle birleştirerek hem estetik hem de düşünsel açıdan zengin içerikler ortaya koymuşlardır.
Dolayısıyla, farklı dönemlerde kadın ressamların sanata katılımı sadece bireysel başarılarla sınırlı kalmamış, aynı zamanda Azerbaycan resim sanatının gelişimine, milli kültürümüzün zenginleşmesine ve plastik sanatların dünyada tanıtılmasına büyük katkılar sağlamıştır. Onların emeği ve yaratıcılığı, Azerbaycan sanat tarihinde silinmez izler bırakmış, genç nesiller için ilham kaynağı olmuştur.
Azerbaycan sanat tarihinde kendine özgü tarzı, yaratıcı felsefesi ve zengin sanatsal mirasıyla öne çıkan sanatçılardan biri de Elmira Şahtahtinskaya’dır. 25 Ekim 1930 tarihinde Bakü'de dünyaya gelen sanatçı, ilerleyen yıllarda ülkemizin plastik sanatlarında derin izler bırakmış önemli bir isim olarak tanınmıştır.
Elmira Hanım’ın sanata olan ilgisi küçük yaşlardan itibaren şekillenmiş ve bu ilgi onu, Azerbaycan’ın tanınmış sanat okullarından biri olan Azim Azimzade adına Azerbaycan Resim Okuluna yönlendirmiştir. 1950 yılında bu okulu, ardından ise Sovyetler Birliği’nin en prestijli sanat kurumlarından biri olan V.İ. Surikov Moskova Devlet Sanat Enstitüsünü 1956 yılında başarıyla tamamlamıştır. Aldığı profesyonel sanat eğitimi onun yaratıcı dünyasının temelini oluşturmuş ve gelecekteki sanat hayatına güçlü bir ivme kazandırmıştır. Elmira Şahtahtinskaya, özellikle afiş (plakat) ve tuval resmi (değişgah resim) alanında tanınmıştır. Onun eserleri yalnızca sanatsal açıdan değil, aynı zamanda taşıdığı fikir ve içerikle de yüksek değere sahiptir. 20. yüzyılın 1950–1970’li yıllarında yarattığı "Çekoslovakya’da" (1957), "Sosyalist Bakü" (1958–1959), "Bulgaristan’da" (1963), "Kutablar" (1963) ve "Nevruz Bayramı" (1970) gibi tabloları konu çeşitliliği ve teknik beceri bakımından öne çıkar. Bu eserler, onun gözlem gücünün, milli ruha olan bağlılığının ve sanatsal hayal gücünün parlak örnekleridir.
Elmira Şahtahtinskaya
Elmira Hanım’ın sanatında barış teması, halklar arası dostluk ve emek gibi konular özel bir yere sahiptir. Özellikle 1970’li yıllarda hazırladığı "Azerbaycan eski bir kültür diyarıdır" isimli afiş dizisi, onun sanata ulusal hafıza ve kültürel miras penceresinden yaklaştığını ortaya koyar. Bu afişlerde Nasireddin Tusi, Mehsedi Gencevi, İmadeddin Nesimi, Muhammed Fuzuli, Ecehmi Nahçıvani ve Sultan Muhammed gibi Azerbaycan’ın tanınmış tarihî şahsiyetleri yer almıştır. 1970–80’li yıllarda ise dönemin önemli sanatçılarının – Üzeyir Hacıbeyli, Hüseyin Cavid, Samed Vurgun, Gara Garayev, Fikret Emirov ve Settar Behlulzade – portrelerini yaratmıştır.
Elmira Şahtahtinskaya yalnızca ülke içinde değil, uluslararası alanda da tanınan bir ressam olmuştur. Onun kişisel sergileri Moskova (1957) ve Kaunas (1967) gibi şehirlerde sergilenmiş, eserleri sanatseverler tarafından büyük takdirle karşılanmıştır.
Nevruz Bayramı Arifesinde. 1966
Sanatı ve verdiği değerli katkılar devlet tarafından da takdir edilmiştir. 1963 yılında Azerbaycan SSC Emekdar Sanatçısı, 1977 yılında ise Azerbaycan Halk Ressamı unvanlarına layık görülmüş, ayrıca "Şeref Nişanı" ile ödüllendirilmiştir.
Elmira Şahtahtinskaya, 13 Ekim 1996’da Moskova’da vefat etmiş, ancak kendi vatanında – Bakü’de Fahri Hıyaban’da defnedilmiştir. Bu durum, onun Azerbaycan kültüründeki kıymetini ve halkın ona duyduğu saygının açık bir göstergesidir.
Elmira Şahtahtinskaya, Azerbaycan plastik sanatlarının gelişiminde önemli rol oynamış, kadın sanatçı olarak kendi döneminin zorluklarına rağmen sanata bağlılığını korumuş ve zengin eserleriyle gelecek nesil sanatçılara örnek olmuştur. Onun adı ve sanatı bugün hâlâ saygı ve minnetle anılmaktadır.
Uzaklara Giden Gemilerin Kaptanı
Bu yıl – 2025, Elmira Şahtahtinskaya’nın doğumunun 95. yılıdır. Onun sanat dünyasına verdiği değerli katkılar, Azerbaycan resim sanatında silinmez izler bırakmıştır. Elmira Hanım’ın oluşturduğu afiş ve tuval resimleri sadece halkımızın kültürünü değil, aynı zamanda toplumsal yaşamı da sanatsal bir dille ifade eder. Yıllar geçse de, onun bıraktığı zengin yaratıcı miras bugün de genç ressamlar için ilham verici bir örnek olmaya devam etmektedir.
